Doğu Karadeniz bölgesinde doğa, tarih ve kültür turizminin önemli duraklarından birisi olan Gümüşhane’de kenti kuşbakışı izleyen Canca Kalesinde restorasyon ve restitüsyon çalışmaları devam ediyor. İl genelinde 17 tescilli kalenin bulunduğu Gümüşhane’de kent merkezini sarp bir kayanın üzerinden kuşbakışı izleyen ve Orta Çağ’da yapıldığı tahmin edilen efsaneleriyle ünlü Canca Kalesinde geçtiğimiz yıl 1,8 milyon liraya ihale edilen restorasyon projesinde ilk aşamada yapılan arkeolojik kazıların ardından restorasyon ve restitüsyon çalışmaları gerçekleştiriliyor. Kentin simge yapılarından birisi olan kalede yaklaşık 500 eserin bulunduğu kazıların ardından ortaya çıkan yeni durum nedeniyle proje revize edildikten sonra bu kez restorasyon ve restitüsyon çalışmaları başlatıldı. Yüklenici firmanın tasfiye talebinde bulunmasının ardından firmanın talebi onaylı projeler doğrultusunda yapı güvenliği ile ilgili riskin ortadan kaldırılmasına müteakip tasfiye sürecinin başlatılması görüşünün Koruma Kurulu tarafından bildirilmesiyle birlikte çalışmalara hız verildi. Koruma Kurulu kararı gereğince yüklenici firma kalenin kazı çalışması sonucu ortaya çıkan iç duvarlar ve surlarda restorasyon ve restitüsyon çalışmalarını devam ettiriyor. Çalışmaların kış mevsimi bastırmadan tamamlanması hedefleniyor. Yapılan çalışmaları eşi Sibel Taşbilek, İl Kültür ve Turizm Müdürü Hüseyin Ateş ve yüklenici firma yetkilileriyle birlikte inceleyen Gümüşhane Valisi Kamuran Taşbilek, Canca Kalesinin hem Gümüşhane’nin hem de Doğu Karadeniz bölgesinin çok önemli bir turizm destinasyonu olduğunu söyledi. Yetkililerden bilgi aldıktan sonra gazetecilere açıklamalarda bulunan Vali Taşbilek, “Canca Kalesi Doğu Karadeniz bölgesindeki destinasyonlar açısından da çok özel bir anlam ifade etmekte. Bütün Karadeniz’i düşündüğümüzde Canca Kalesi geçmişten bugüne yaşanmışlığını çok özel bir şeklide insanlığa sunulacağı değerli çalışmalarla birlikte tekraren insanlarımızın ve bütün bölgedeki turizm açısından gelip gezmek isteyen vatandaşlarımızın özellikle uğrayacağı, deneyim kazanacağı, deneyim yaşayacağı bir bölge olacak” dedi. “Canca kalesi çok özel bir mekana dönüşecek” Projenin ikinci aşamasında yapılacak olan yürüyüş yollarıyla, seyir terasıyla bütün vatandaşların rahatlıkla ulaşabileceği ve buradaki zenginliği görebileceği, Gümüşhane’yi panoramik olarak seyredebileceği çok özel bir mekana dönüşeceğini dile getiren Vali Taşbilek, “Gümüşhane turizm açısından çok zengin bir bölge. Mevcut destinasyonlarının yanı sıra Canca Kalesi, Artabel Gölleri Tabiat Parkı, Örümcek Ormanları, Santa Antik Kenti gibi çok özellikli turizm destinasyonlarına da sahip. Canca’nın özelliği de hemen Süleymaniye’nin yanı başında olması. Süleymaniye Kış Turizm Merkezi çalışmalarımızın tamamlanmasıyla birlikte gelen misafirlerimize sunabileceğimiz çok özellikli bir tarihi alan olacak” diye konuştu. Kaledeki restorasyon çalışmalarının ilk aşamasının tamamlanmasının ardından hazır olan proje kapsamında ikinci aşamada kalenin turizme açılması için yürüyüş yolları, otopark, karşılama merkezi, seyirlik alanlar ve sosyal tesislerin yapımına başlanacak. Geçtiğimiz yıl yapılan kazı çalışmalarında kale içinde daha önce bilinmeyen duvarlar ortaya çıkarılmış, bugüne kadar şapel diye bilinen yapının da gözetleme kulesi olduğu ortaya çıkmıştı. Gözetleme kulesinin tabanından çok sayıda güllenin çıktığı kazı çalışmalarında, günümüz mermi sisteminden farklı mermilerin yanısıra çok sayıda sikke, seramik parçalar, 4 tane farklı tandır ile yine çok sayıda pipo başta olmak üzere yaklaşık 500 eser bulunmuştu. Canca Kalesi hakkında Canca Kalesinin milattan sonra 540 yıllarında Roma İmparatoru II. Justinyen tarafından yaptırıldığına dair bilgiler yer alırken, Evliya Çelebi’nin de Seyahatnamesinde bu kaleden bahsettiği biliniyor. Denizden bin 530 metre yükseklikte olan kale, ana kaya üzerine nispeten yuvarlak planlı olarak moloz taşlarla yapılı. Kale içerisinde su sarnıcı yer alırken, doğu-batı istikametinde arka, arkaya üç bölümden teşekkül edilen kalenin çevresi 1,50 metre kalınlığındaki burçlarla takviye edilmiş. Sağlam kalan duvarlar üzerinde de fresko tekniğinde yapılmış, Hıristiyan Azizlerinin olduğu tahmin edilen resimler yer alıyor. Roma döneminden beri bölgeye hakim olan Kafkas halkı Çanlar (Tzanihides) tarafından yaptırılan kale sarp bir kaya üzerinde ince uzun bir yapıda ve 3 avludan oluşan kalenin çevresindeki yapı izleri kale çevresinde bir şehir olabileceğini düşündürmekte. Çanlar Bizans hakimiyetini kabul ederek Hristiyanlaşmış, kale içine 2 şapel inşa edilmiştir. 1461’de kalenin Osmanlı hakimiyetine geçmesiyle kaleye yeniçeri kethüdası ve askerler yerleşmiştir. Osmanlı kaynaklarına göre kalede askeri hayatın 1700’lere kadar devam ettiği tahmin edilmektedir. Canca’nın efsanesi Canca kalesiyle ilgili anlatılan bir efsane ise şu şekilde: “Mitolojide de yerini almış bir efsaneden geriye aşk adına akıtılan gözyaşlarının izleri kalmıştır artık. Canca Kalesi komutanı, Canca Kalesinde otururmuş. Bu komutanın bir tek kızı varmış. Kız bir dünya güzeliymiş. Güldükçe güller açılır, ağladıkça gümüşler saçılırmış. Adı da Gümüş Kız’mış. Bu kız, her gün gümüş nalınlar giyer, gümüş testisini eline alır, Canca Kalesinden iner, gümüş tasla, gümüş testisine su doldurur, tekrar kaleye dönermiş. Bu gidiş gelişlerde, bıyıkları yeni terleyen bir çobana âşık olmuş. Oysaki babası onu, kendi komutanlarından birine verecekmiş. Öyle ya! Develer bile yolda giderken zilleri, "Dengi dengine! dengi dengine!" der de vururmuş. Koca Komutan, bir çoban parçasına, dünya güzeli kızını nasıl versin? Eller ne der sonra! Kızını çobana vermemiş. Kız deli-divane dağlara vurmuş. Babası ne dediyse ne ettiyse yola gelmemiş, Kızına "He! " dedirtememiş. Ne yapayım ne edeyim, derken tutmuş Canca Kalesinde kızına gümüşten bir saray yaptırmış, yüreğine taş bağlayarak, dünya güzeli kızını bu saraya hapsetmiş. Kız orada yaşadığı sürece aşkından hep ağlamış ve sevdiğine kavuşamadan ölmüş. Derler ki bugünkü Musalla deresinin berrak suları, bu gümüş kızın gözyaşları imiş. Gümüşhane, adı da oradan kalmış derler. Aşk ile ölüm şehrin sularına yazılmıştır artık.”